A catalogue of Armenian Manuscripts at the Bodleian Libraries

MS. Arm. d. 25

Oriental Manuscripts

Contents

The Four Gospels, dated to 1597 CE. Illustrated with 9 full-page miniatures.

ff. 17r-96v
Language(s): Armenian
ff. 100r-154r
Colophon: Համբարձմանն կարդայ. Եւ զպարոնտէր Թումա եպիսկոպոսն աւրհնեա, եւ զգրաւղս յիշեա։ Ամէն:
Language(s): Armenian

The apocryphal verses 16:9-20 are separated from the rest of the text with the heading ‘Gospel according to St Mark. Read on the Feast of Ascension’.

ff. 158r-248r
Colophon: Ի բարերար եւ ի մարդասէր փրկիչն աշխարհի, որ հաշտեցոյց զանկեալ բնութիւնս ընդ Հաւր Աստուծոյ, նոյնպէս հաշտեսցի գթութեամբն եւ ողորմութեամբն կրկնակի գալըստեան իւրոյ, ընդ ձայնին երանական, որ ասէ եկայք աւրհնեալք Հաւր իմոյ, նոյն ձայնիւն կենդանացոյ ի մեռելութենէ մեղաց զպարոնտէր Թովմա եպիսկոպոսն եւ զամենայն արեան մերձաւորաւքն եւ խառնեա ի ջոկքն սուրբ հայրապետացն եւ քեզ փառք մատուցանէ յաւիտեան։ Անանիա փծուն տխմար գրաւղ վարդապետս յիշեցէք։
Language(s): Armenian
ff. 17r-96v
Language(s): Armenian

The narrative of the ‘Woman taken into adultery’ is separated from the rest of the text by the sub-heading ‘Gospel of St John: Book of the Woman taken into adultery’.

ff. 318v-323v
Colophon: Փառք անսկզբանն եւ անսկիզբն ... [319v] Եւ արդ աղաչեմ ամենայաղթ զարութիւն աստուծոյ, որ ետ կարողութիւն տկար եւ ցաւալից վտիտ ոգոյս, որ աւարտ եղեւ սուրբ Աւետարանս ի դառն եւ ի վշտաշատ ժամանակիս, որ եղեւ ի վերայ ամենայն Հայկազան սեռիս. մանավանդ Երրորդութիւն մի բնութիւն դաւանողաց, բազում նուազութիւն եւ գերութիւն եւ սպանումն եւ աերք եղեւ ի վերայ ազգիս միամիտ հաւատիս, զի հանգիստ եւ դադարումն ոչ գոյ ի մերում ժամանակիս։ Այլ եւ վերին ազդեցութեամբն եւ ողորմութեամբն աստուծոյ, որ միշտ շարժէ մար[320r]դկային բնութիւնս, որպէս որ եղեւ ի վերայ պատուական եւ մաքուր, գովելի եւ ընտրեալ ի դասուց հայրապետաց, գովեալդ եւ պատուեալդ յամենայն եկեղեցայց ո՞վ տէրն քաղցր եղանակիչ պարոնտէր Թովմայ եպիսկոպոսն։ Արդ աղաչեմ զսրբասէր քահանայսդ զկատարաւղ մեղսաքաւիչ սուրբ պատարագի եւ զրնթերցաւղ սուրբ աւետարանիս յիշեցէք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զպարոնտէր Թովմայ եպիսկոպոսն եւ զեղբաւրորդին իւր զսարկաւագ Խաչատուրն եւ զծնաղքն նորա, որ ամենայաւժար սրտիւ եւ սիրով գրել ետուր զսուրբ աւետարանս ի հալալ վաստակոց իւրոց. յիշատակ իւր եւ ծնաւղացն եւ ամենայն ազգականացն ամէն: Ի թուականութեանս հայկազեանս տումարի ՌԽԶ, տանուտէր տարոյս կշիռն, Հոռի ամսոյն, ի Ա վերադիր տարոյն ԺԲ [320v] գիր տարոյն յինն։ Ի hայրապետութեան Մելքեսեդ կաթուղիկոսին։ Գրեցաւ սուրբ աւետարանս ձեռամբ Անանիա վարդապետին Շամբեցւոյ ի դուն սուրբ Ստեփաննոս Նախավկային եւ ի տիրամայր սուրբ Աստուածածնին եւ ի սուրբ Գէորգ Զաւրավարին եւ ամենայն սրբոցս, որ աստ կան հաւաքեալ։ Նաեւ ի սոցին սպասաւորացս, որ կան ի դուռս սուրբ մենարանիս. զտէր Մարտիրոս քաջ եւ արի րաբունապետն եւ վերծանող խորոց բանալի վարդապետն, զտէր Սարգիս եպիսկոպոսն, զտէր Շմաւոն եպիսկոպոսն, զտէր Յովսէփ եպիսկոպոսն, զտէր Սամուէլ եպիսկոպոսն, զտէր Խաչատուր եպիսկոպոսն, զտէր Յակովբ եպիսկոպոսն, զտէր Հայրապետ եպիսկոպոսն, վանից հայր եկեղեցապան, իմ հորեղբայր տէր Բարդուղիմէոսն, տէր Անդրէասն, անաւթապահ զտէր Թումէն, զտէր Յեսսային, տէր Ներսէսն, մեծ տէր Պետրոսն, տէր Մարտիրոսն. տէր [321r] Իգնատիոսն, փոքրն տէր Պետրոսն, տէր Պաւղոսն, տէր Ստեփաննոսն, տէր Աստուածատուրն, տէր Ըռըստակէսն, տէր Գորգն, փոքր Մարտիրոսն, եւ այլ ամենայն եղէն միաբանքս յիշեցէք ի բարի. Աստուած զձեզ յիշէ ամէն: Դարձեալ երես անկեալ աղաչեմ զձեզ յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զրպարոն Տէր Թովմայ եպիսկոպոսն եւ զհանգուցեալ հայրն իւր պարոն Սատրադինն եւ զմայրն իւր Շահբեկին եւ զեղբարքն իւր աւրհնեալ ի տեառնէ: Պարոն Ղութլիջանն, պարոն Միրզէն, պարոն Աղավելին, պարոն Ստեփաննոսն եւ զեղբաւրորդիքն իւր Սաւլթանվէլին, սարկաւագ Խաչիկն, սարկաւագ Ալահվերանն եւ զքուեքն իւր զՇամիրամն եւ Խանիբեկին. եւ զհարսներն իւր Գուլին Փաշայ Ջանն, Անախաթունն, Շիրին. եւ զհաւրեղբարն իմ զՅակոբն եւ հանգուց[321v]եալ որդիքն իւր զրՀայրապետն, Ամիր Վէլին, Թաւխտին, հաւրեղբաւր կողակիցն Արուսխին։ [...] Դարձեալ յիշեցէք ի բարին Աստապատայ միաբանքն. զտէր Զաքարիա, քաջ եւ արի բանիբուն րաբունապետ անձանձիր ուսուցանող վարդապետն, զտէր պարոնտէր Թումա [322r] եպիսկոպոսն, զտէր Վարդան եպիսկոպոսն, զտէր Յեսսայի եպիսկոպոսն, զտէր Մարտիրոս եպիսկոպոսն, զտէր Ղազար եպիսկոպոսն, զտէր Մարգարէն, զտէր Աւետիսն, զտէր Մկրտիչն, զտէր Յակոբն, զտէր Սարգիսն, զտէր Յովաննէսն, զտէր Գրիգորն, զտէր Բարսեղ երեցն, զտէր Հայրապետ երեցն, փոքր ժամարար տէր Յովանէսն, տէր Խաչիկն. Եւ աւրհնեալ եւ փառաւոր դաւլուաթաւորքն գեղին. պարոն Պռաւշն, պարոն Աղափիրին, պարոն Փիրիգուլն, պարոն խաւջա Կարապետն, Ջանիբէկն, Միրիջանն, Աղաբեկին. Ով սուրբ քահանայք եւ եւ իմաստունք, յորժամ ընթեռնուք զսուրբ Աւետարանս, յիշեցէք զամենեսեանն ի սուրբ աղաւթս ձեր եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Հաւրէն եւ ի փառացն նորա արժանի լինիք ամէն. Հայր մեր, որ: Fol. 322v. Արդ ես ծառայ ամենեցւոյն, աղաչեմ զձեզ եւ հայցեմ ի ձէնջ. Խնդրեցէք ամենասուրբ Աստուածածնէն եւ ներող թագաւորէն, որ չնորհէ թողութիւն յանցաւոր մեղուցեալ Անանիա տրուպ անուն վարդապետին եւ իմ հաւրեղբայր տէր Բարդուղիմեոսին եւ իմ քուրոջ որդի տէր Յովանիսին եւ իմ հանգուցեալ հաւրն Ղութլի Բեկին. եւ իմ մաւրն Մըրուաթին եւ իմ եղբաւրն Խաչատուրին. եւ իմ քւերցն Ասախաթունին, Գլգունին եւ իմ փոխեցեալ առ Քրիստոս հաւրեղբարքն իմ զպարոն Սարիկն եւ պարոն Գրիգորն եւ որդիքն նոցա Աւղուլն, Միրումն, Առագելն, Մարգարէն, Սարգիսն, մյուս Առագելն, Կիրակոսն, եւ հարսներն մեր Մամախաթունն, Մրուաթն, Սութանն, Խաթունմէլիքն, Թրուանդէն, եւ իմ եղբաւրորդիքն Գրիգորն, Բայրամն, Դիարբէկն, եւ ամենայն մերձաւորքն իմ յիշեցէք ի բա[323r]րին Աստուած, զձեզ յիշէ։ Ամէն։ Յիշեցէք ի բարի մահդեսի Կիրակոսն, որ բազում աշխատեցաւ ի թուխթ կոկելն, ամենեքեանդ առ հասարակ ողորմի ասացէք եւ յիշեցէք ի նոյն ձայնիւն ժամահաւր Աղդիշէն եւ Սառա կոյսն, Աստուած զձեզ յիշէ ամէն։ Եղբարք, Մատթէոսէն մինչ ի «մի երկնչիր ի դուռն սուրբ Ստեփանոս Նախավկային», գրուաւ յայն տեղէն մինչ ի յաւարտն ի մայրաքաղաքն Ջուղայ, ի սուրբ Աստուածածնի դուռս, որ կոչի Վերին Կաթան, որ հանապազ զիւր ողորմութիւնն կաթեցուցանէ ամենայն վշտացելոց եւ տէր աստուածն ամենայնի արհնեսցէ զքահանայքն սուրբ եկեղեցոյս մեծ եւ փոքրն եւ դաւլուաթաւորքն ժամատանս զպարոն Խաչիկն եւ պարոն Նուրին եւ խոջա Արիջանն, որ բազում ճաշիւ եւ կերակրով ընդունեցին մեզ, փոխարէն անմահական սեղանոցն առցեն, ամէն։
Language(s): Armenian

References

Nersessian, Vrej. A Catalogue of the Armenian Manuscripts in the British Library Acquired since the Year 1913 and of Collections in Other Libraries in the United Kingdom. London: British Library, 2012; N32, pp. 230-240.
van Lint, Theo Maarten and Robin Meyer (eds.). Armenia: Masterpieces from an Enduring Culture. Oxford: Bodleian Library, 2015, no 3, p. 76.

Physical Description

Form: codex
Support: Paper.
Extent: ff. 323 + ii
Dimensions (leaf): 270 × 190 mm.

Collation

Made up of 26 signed gatherings each consisting of 12 leaves. Collation: i (end signature 27b), ii28, ii40, iv52, v64, vi76, vii88, viii 100, ix112, x124, xi136, xii148, xiii160, xiv172, xv184, xvi196, xvii208, xviii220, xix232, xx244, xxi255, xxii267, xxiii279, xxiv291, xxv303, xxvi315.

Condition

The MS is in a good state of preservation.

Layout

Text in double columns, 21 lines to the page. 195 × 120 mm.

Hand(s)

Script: Medium regular bolorgir in black ink. Scribe: Anania vardapet Šambec‘i.

Decoration

Bird capitals are used for chapter headings and large decorated uncials in red ink for initial verses.

Binding

The MS has been rebound after acquisition by the Bodleian Library. The original covers are preserved with the flyleaves under pressmark MS Arm. D.25**. It has wooden covers covered with green velvet, slightly worn out and discoloured. The inside of the covers was also lined with green coloured cotton cloth. On the covers there are remains of metal crosses and nails. The top cover had five crosses and the lower cover one.

History

Origin: Church of St Step‘anos the Protomartyr, the Holy Mother of God and St George in the capital city of J̌ułay. ; The era of the Armenians 1046 (AD 1597), “when the sign of the year was the Scales, on the first day of the month of Hori [10 September] during the Catholicate of Melk‘esed” = 1597 CE.

Provenance and Acquisition

On folio 5r there is this inscription in English: “Bought for my dear brother Jonas King professor in America as a remembrance and a token of love from his brother Joseph Wolff in the name of John Bayford Doctors Commons London.”

Purchased by the Bodleian Library in July 1972.

Record Sources

The main text of this description is from Nersessian 2012, N32, pp. 230-240. Several additions and corrections to the text have been introduced by David Zakarian for the online catalogue.

Availability

In order to protect and preserve this artefact, access to it is restricted, and readers are asked to work from reproductions and published descriptions as far as possible. If you require access to the original, please submit your request through the Bodleian Archives and Manuscript Request service. When your request is received, you will be asked to provide further information outlining the subject of your research, the importance of this item to that research, and the resources you have already consulted. Your application will then be considered by our curatorial staff. Entry to read in the Library is permitted only on presentation of a valid reader's card (for admissions procedures contact Bodleian Admissions).

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)
Digital Bodleian (9 selected images only)

Funding of Cataloguing

Carnegie Foundation