MS. Arm. d. 13
Oriental Manuscripts
Contents
Gospels, A.D. 1609.
References
Physical Description
Collation
Condition
Layout
In two columns of 22 lines each. 175 × 115 mm.
Hand(s)
Written in Bold Bolorgir script. Scribe: Step‘anos
Decoration
There are 24 full-page illuminations at the beginning of the manuscript (ff. 1v-24r), with a brief note below each of them describing their contents; size about 169 x 105 mm. The illuminator is Mesrop, who identifies himself in the description of the image on f. 23v and on f. 33r. There follow ten richly illuminated pages of the Eusebian canons (ff. 24av-33r). Moreover, before the beginning of each Gospel, on the opposite page, there is a full-page portrait of each evangelist, all sitting at a desk and writing, apart from John, who is depicted standing and dictating to Prochoros. The manuscript contains many other decorations in a variety of forms and colours. These include the first pages of each Gospel, ornate initials, and marginal arabesques of the liturgical divisions. Full-page illuminations: 1. f. 1v The Annunciation: – Աւետիք հրեշտակապետին Գաբրիէլի առ Սուրբ Կոյսն Մարիամ, որ եւ Հայր Աստուածն հաճեցաւ եւ Սուրբ Հոգոյն եկաւորութեամբ յղացաւ Սուրբ Կոյս զբանն Աստուած: 2. f. 2r The meeting of the Virgin Mary and Elizabeth: – Գնալն Սուրբ Կուսին առ Եղիսաբեթ Իլիառնայ կողմն, որ եւ ընդ տալ ողջունին` խաղաց եւ երկրպագեաց Սուրբ Յովաննէս, յորով այն ի մօր իւրոց: 3. f. 3v. The Adoration of the Shepherds: Ծնունդ Սուրբ Աստուածածնին, յայրն Բեթղէմի, որ եւ հովիւքն բերին գառն ընծայ անմահ գառին Աստուծոյ եւ ընդ հրեշտակսն զփառ ի բարձրունս եղանակէին: 4. f. 4r The Adoration of the Magi: Գալուստ թագաւորացն եւ մատուցանել զընծայսն նորածին սուրբ եւ անմահ թագաւորին` Յիսուսի Քրիստոսի: 5. f. 5v The Presentation in the Temple: Քառասնօրեա գալուստն Քրիստոսի եւ Սուրբ Կուսին ի տաճարն, որ եւ ծերն Սիմէոն առեալ ի գիրկն զԱստուածորդին եւ խնդրեաց զարձակումն ի կապանաց մարմնոյ: 6. f. 6r The Baptism: Մկրտութիւն Քրիստոսի ի գետն Յորդանան ձեռամբ սուրբ Յովաննու եւ վկայեալ Հայր եւ Սուրբ Հոգին թէ դայ է որդի իմ սիրելի ընդ որ հաճեցայ դմայ լուարուք: 7. f. 7. The Transfiguration: Պայծառակերտութիւն Քրիստոսի ի լեառն Թաբուր բերեալ զՄովսէս ի մեռելոց եւ զՀեղիայս ի յայն մարմնոց ծանոյց թէ ոմն ի յայլոց այլ Տէր բոլոր արարածոց: 8. f. 8r The Raising of Lazarus: Յարութիւն Ղազարու ի գիւղն Բեթանիայ ի նշան սքանչելայգործ տնօրէնութեանն Յիսուսի Քրիստոսի: 9. f. 9v The Triumphal Entry into Jerusalem: Գալուստն Փրկչին Տեառն Յիսուսի իշով եւ յաւանակաւ յաւուր Ծաղկազարդին ի տաճարն Սողոմոնի, որք ելին ընդ առաջ Տեառն ծերք եւ տղայք եւ երգէին զովսաննայ աւրհնութիւն: 10. f. 10r The Holy Passover meal: Բազմեցաւ Տեառն Քրիստոս ի վերնայտունն յաւուր աւագ Ե-շաբաթին ընդ աշակերտսն եւ եկեր զգառն ընդ նոսա որպէս ասէ երգն Ելից զօրէնըս Մովսէսի: 11. f. 11v The Washing of Feet: Լուաց Տէր Քրիստոս զոտս առաքելոցն ի սուրբ վերնատուն եւ ուսույց զխոնարհութիւն ամենայն հաւատացելոց բարձրացելոյն ի կործանումն եւ անկելոյ բնութեանս կանգնումն: 12. f. 12 The Kiss of Judas: Համբիւրեաց Յուդայ զՔրիստոս եւ չար հրեայքն հասեալ ըմբռնեցին զՏէր եւ տարեալ մատնեցին զնա ի չարչարանս սաստիկս: 13. f. 13v The Nailing on the Cross. Բեւեռեցին զՏեառն ի վերա խաչին եւ այնչափ ձգտեա պարզեցին, մինչեւ խախտեցան ամենայն յաւդուածքն, բայց վայ ինձ մեղաւորիս: 14. f. 14r The Crucifixion: Եւ կան[գ]նեցուցին զխաչն ի Գողգոդայ, այլ եւ Բ չարագործս ընդ նմա: Եւ կայր Սուրբ Կոյսն առ խաչին Յիսուսի եւ Սուրբ Յոհաննէս գրկէր զխաչափայտն եւ լայր մեծաւ ողբով: 15. f. 15v The Burial: Պատանումն եւ թաղումն Տեառն Յիսուսի ի նոր գերեզմանին ձեռամբն Յովսէփայ եւ Նիկոյդիմոսի: 16. f. 16r The Descent into Hell: Աւերումն դժոխոց, որ Տէր Քրիստոս եհան զԱդամ եւ զ Եւայ եւ զամենանյն ծնունդ նոցա, որ էին ի դժողքն: 17. f. 17v The Resurrection: Յարութիւնն Քրիստոսի եւ երեւիլն հրեշտակին ի վերա սուրբ գերեզմանին, որ եւ զարհուրեցան դասք պահապանացն եւ եղեն իբրեւ զմեռեալս եւ գալ կանանցն իւղաբերից: 18. f. 18r The Doubting of Thomas: Դարձեալ ի նոր կիրակէին երեւեցան Քրիստոս Թումայի եւ ասաց. Բեր զմատունս քո եւ արկ ի կողմս իմ եւ տես զնշան գեղարդին: Եւ տեսեալ Թումայ եւ հաւատաց եւ երկիր պագանեց նմա: 19. f. 19v. The Ascension: Համբարձումն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառօք յերկինս եւ առագելոցն երկրպագեալ դարձան յԵրուսաղէմ մեծաւ ուրախութեամբ գովէին եւ աւրհնէին զԱստուած: 20. f. 20r The Descent of the Holy Ghost in the upper chamber: Գալուստն Սուրբ Հոգոյն ի վերնատունն ի դասս առաքելոցն եւ ուրախացոց զնոսա հրեղէն լեզուով եւ առատ իմաստութեամբ: 21. f. 21v The appearance of the Holy Cross from the East and the sounding of the trumpets: Խաչն փայլէր ի յարեւելից եաւթնապատիկ պայծառ քան զարեգակն: Փողն գոչէ մեծաձայն թէ արիք ընդ առաջ Քրիստոսի ամենայն ազգք երկրի: (At the foot of the cross there are the figures of the sponsors of the manuscript kneeling in worship and with their names written next to them in the accusative case implying a plea for remembrance: զխօջա Տէրիջան and զՂայթար-փաշէն.) 22. f. 22r The Last Judgment and Weighing of Souls: Աստուածութիւն նստեալ յաթոռ չորեք կերպեան եւ կան բարեխօս առաջի Աստուծոյ` Սուրբ Աստուածածինն եւ սուրբ Յովհանէս Մկրտիչն, վասն ստացողի սուրբ Աւետարանիս եւ վասն ամենայն մեղաճորաց: (The weighing scene has a title Դատաստան (judgement) and the sentence Կշեռքն է (it is the scale).) 23. f. 23v Jesus Christ: Մեղայ յերկինս եւ առաջի Քո. զՔեզ խոստովանիմք Տէր եւ Աստուած Յիսուս Քրիստոս: Դու ողորմեայ յաւուր դատաստանի եւ փրկեա զմեզ յաւիտենական հրոյն, մանաւանդ ստացող սորա` զխօջայ Տէրիջան եւ կողակիցն` Ղայթար-փաշէն: Եւ զմեղաւոր Մեսրոպ ծաղկողս, ամէն: 24. f. 24. The Holy Virgin: Առ ծնեալն ի քէն` Փրկիչն Յիսուս Քրիստոս, բարեխօսեա յաւուր ահեղ ատենին զի փրկեսցէ եւ ազատեայ զամենայն հաւատացեալ երկրպագուս ամենասուրբ Երրորդութեան ահագին հրոյն, մանաւանդ ստացող լուսայպտու սուրբ Աւետարանիս` զխօջա Տէրիջան եւ զորդի իւր` զԿարապետն, Մանուկն եւ զՄկրտիչն: Յիշեցէք եւ Աստուած ողորմի ասացէ[ք] յաւուրն ատենի: 25. f. 37v St Matthew: Մատթէոս աւետարանիչն է: (The text under Matthew’s hand holding the pen reads: Գիրք ծըն[ն]դ[ոց]) 26. f. 114v St Mark: Մարկոս աւետարանիչն է: (The text on the scroll held by Mark in his right hand contains a text that reads: Սկիզբն Աւետարանի Յիսուսի Քրիստոսի) 27. f. 166v St Mark: Ղուկաս աւետարանիչն է: (The text under Luke’s hand holding the pen reads: քանզի բազումք) 28. f. 247v St John and his disciple Prochoros: Յոհան աւետարանիչն է: Պրոխորոն է: (The text in Prochoros’ hand reads: Ի սկզբա[նէ])
Binding
Brown stamped leather binding with a flap, bearing traces of three thongs and three studs.
History
Provenance and Acquisition
The main colophon states that the manuscript was copied “in the year 1058 [= 1609 C.E.] of the Armenian Era, under the auspices of the Surb Astuacacin (Holy Mother of God), during the patriarchate of tēr Melik‘sēt‘, the Catholicos of all Armenians, and during the leadership in our village of J̌uła (Julfa) of archbishop Mesrop‘, and during the reign of Šahapas (Shah Abbas I, 1571-1629)” (f. 310v).
Record Sources
Availability
In order to protect and preserve this artefact, access to it is restricted, and readers are asked to work from reproductions and published descriptions as far as possible. If you require access to the original, please submit your request through the Bodleian Archives and Manuscript Request service. When your request is received, you will be asked to provide further information outlining the subject of your research, the importance of this item to that research, and the resources you have already consulted. Your application will then be considered by our curatorial staff. Entry to read in the Library is permitted only on presentation of a valid reader's card (for admissions procedures contact Bodleian Admissions).
Digital Images
Digital Bodleian (full digital facsimile
Digital Bodleian (55 selected images only)
Funding of Cataloguing
Carnegie Foundation